Orzekanie o ustanowieniu rozdzielności z datą wsteczną jest możliwe przed uprawomocnieniem się wyroku orzekającego rozwód (uchwała Sądu Najwyższego z 5.11.1993 r., III CZP 151/93, Wok. 1994, Nr 1, s. 4), jak i po prawomocnym rozwiązaniu związku małżeńskiego przez rozwód, jeżeli powództwo zostało wytoczone przed tą datą (uchwała Sądu Najwyższego SN z 14.4.1994 r., III CZP 44/94, OSN 1994, Nr 10, poz. 190).
Z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Z pozwem o ustanowienie rozdzielności może więc wystąpić każdy z małżonków lub także osoba trzecia, która jest wierzycielem jednego z małżonków.
Ustawodawca wskazał, że tyko ważne powody mogą być podstawą do ustanowienia przez sąd rozdzielności. Do takich powodów zaliczane są powody natury ekonomicznej, które powodują pokrzywdzenie rodziny lub jednego z małżonków, ale także różnice osobiste między małżonkami, w związku z którymi zaburzony lub uniemożliwiony jest zarząd majątkiem wspólnym.
Ważne powody bada się każdorazowo indywidualnie i należy przez nie rozumieć taką sytuację, gdy wspólność istniejąca między małżonkami przestaje służyć dobru drugiego z małżonków oraz dobru założonej przez małżonków rodziny albo narusza lub poważnie zagraża interesom majątkowym jednego z małżonków oraz dobru rodziny.
Do ważnych powodów zaliczana jest:
Sąd znosząc wspólność majątkową powinien ustalić dzień ustania wspólności. Może to być data wniesienia pozwu, data wydania orzeczenia lub inna data poprzedzająca wytoczenie powództwa. Nie może być to data późniejsza od daty uprawomocnienia się.
Sąd wskazując taką datę stwierdza swoim orzeczeniem, ze w tej dacie występowały ważne powody uzasadniające ustanowienie rozdzielności majątkowej.
Ustanowienie rozdzielności z datą wsteczną, tj. przed dniem wytoczenia powództwa jest możliwe w wyjątkowych wypadkach i należy w szczególności zbadać, czy interesy osób trzecich mogą zostać zagrożone.
Częstym powodem składania wniosków o ustanowienie rozdzielności, szczególnie z datą wsteczną jest prowadzenie działalności gospodarczej przez jednego z małżonków. Zasadniczo działalność gospodarcza stanowi źródło utrzymania rodziny, w związku z czym ryzyko nie może obciążać tylko jednego małżonka. Skoro drugi małżonek akceptuje prowadzenie działalności przez współmałżonka, to również on ponosi ryzyko jej powadzenia. Niepowodzenie w takiej działalności i zamiar uniemożliwienia wierzycielom dochodzenia swoich wierzytelności nie może być podstawą do ustanowienia rozdzielności z datą wsteczną. Jednakże, gdy działania związane z działalnością gospodarczą nie mieszczą się w ryzyku takiej działalności lub strony pozostają w separacji, to taki wniosek może zostać uznany jako zasadny.