Rozwód a alimenty na małżonka

Obowiązek alimentacyjny między rozwiedzionymi małżonkami związany jest z faktem zawarcia przez nich małżeństwa. 

Zakres obowiązku alimentacyjnego na rzecz współmałżonka  jest uzależniony od tego czy, a jeśli tak, to kto ponosi winę za rozpad pożycia małżeńskiego.

Zwykły obowiązek alimentacyjny między małżonkami - 60 § 1 KRO

Zwykły obowiązek alimentacyjny dotyczy sytuacji, gdy żaden z małżonków nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego. Takie sytuacje mają miejsce, gdy:

• Sąd orzekł, że winę rozkładu pożycia ponoszą oboje małżonkowie (rozwód z winy obu stron);
• Sąd nie ustalił winy, ze względu na żądanie małżonków;
• Sąd nie ustalił winy, ze względu na brak zawinienia małżonków;

Kto może żądać alimentów:

• małżonek, który nie ponosi winy rozkładu pożycia - od małżonka ponoszącego winę;
• małżonek, który nie ponosi winy rozkładu pożycia – od małżonka nieponoszącego winy;
• małżonek, który ponosi winę rozkładu pożycia – tylko od małżonka ponoszącego winę;

Podstawą zasądzenia alimentów jest niedostatek małżonka ubiegającego się o alimenty, a z drugiej strony możliwości drugiego małżonka w zakresie alimentowania.

Stan niedostatku ma miejsce, gdy współmałżonek wnoszący o alimenty nie jest w stanie, własnymi siłami, zaspokoić w całości lub w części swoich usprawiedliwionych potrzeb. Obowiązek alimentacyjny wobec małżonka, który nie został uznany za wyłącznie winnego trwa przez okres 5 lat od orzeczenia rozwodu, ale w wyjątkowych sytuacjach, na wniosek uprawnionego, może zostać przedłużony.

Rozszerzony obowiązek alimentacyjny między małżonkami - 60 § 2 KRO

Gdy jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozpadowi pożycia małżeńskiego, wówczas drugi współmałżonek – niewinny, może żądać zasądzenia na swoją rzecz alimentów.

Taka sytuacja ma miejsce, gdy:

• małżonek na rzecz którego ma powstać roszczenie jest niewinny rozpadowi pożycia, a roszczenie ma być zasądzone od małżonka wyłącznie winnego;

Przesłanką zasądzenia alimentów jest okoliczność, gdy w związku z rozwodem, nastąpiło istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. W przeciwieństwie do sytuacji opisanej powyżej, w sytuacji winy w rozpadzie pożycia małżeńskiego jednego z małżonków, alimenty na rzecz drugiego, niewinnego, są zasądzane także wtedy, gdy nie występuje niedostatek u małżonka żądającego.

Sąd przy rozszerzonym obowiązku alimentacyjnym bada również, czy istotne pogorszenie nastąpiło w związku z rozwodem. Zgodnie z wytycznymi[1] Sąd powinien odnosić się do sytuacji materialnej, jaką małżonek niewinny  powinien mieć w czasie małżeństwa, a nie jaką sytuację faktycznie miał. Zdarza się bowiem, że może dojść do specjalnego pogorszenia sytuacji majątkowej przez jednego z małżonków i takie postępowanie nie powinno mieć wpływu na określenie sytuacji małżonka, który może żądać alimentów.

Ustalając wysokość alimentów Sąd bada:

• jakie są usprawiedliwione potrzeby żądającego małżonka;
• czy małżonek żądający alimentów w pełni wykorzystuje, swoje możliwości zarobkowe i majątkowe, do zaspokajania swoich potrzeb;
• jakie są możliwości zarobkowe i majątkowe zobowiązanego, gdyż nie powinno dojść do sytuacji, że małżonek zobowiązany popadnie w niedostatek w porównaniu z uprawionym małżonkiem, albo będzie pomiędzy nimi rażąca różnica w sytuacji materialnej.

Rozszerzony obowiązek alimentacyjny, nie daje małżonkowi uprawnionemu prawa, do równej stopy życiowej z małżonkiem wyłącznie winnym. Małżonek niewinny, zgodnie z wytycznymi ma prawo do bardziej dostatniego poziomu życia, niż zaspokajanie tylko usprawiedliwionych potrzeb.

Kto nie może żądać alimentów 

Alimentów nie może żądać tylko małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia małżeńskiego od małżonka winnego.

Czas trwania obowiązku alimentacyjnego

Czas trwania obowiązku alimentacyjnego jest różny.

Obowiązek alimentacyjny zwykły (art. 60 § 1 KRO) lub rozszerzony (art. 60 § 2 KRO) ustaje:

• w razie śmierci uprawnionego lub zobowiązanego małżonka;
• w sytuacji zawarcia przez małżonka uprawnionego nowego małżeństwa.

Oznacza to, że wszystkie związki nieformalne, partnerskie małżonka uprawnionego nie powodują ustania takiego obowiązku, ale okoliczności te powinny być brane przez Sąd pod uwagę, przy orzekaniu wysokości alimentów, w zakresie możliwości majątkowych i zarobkowych partnera.

Obowiązek alimentacyjny zwykły, czyli gdy oboje małżonkowie nie zostali uznani za winnych lub gdy rozwód został orzeczony bez ustalania winy, wygasa:

• z upływem 5 lat od uprawomocnienia się wyroku orzekającego rozwód.

Przedłużenie terminu 5 lat jest możliwe w wyjątkowych okolicznościach. O przedłużeniu decyduje Sąd, który bada, czy w dacie orzeczenia rozwodu istniały wyjątkowe okoliczności. Żądanie przedłużenia terminu 5 lat może zostać wytoczone również po upływie tego terminu, ale tylko z powodu okoliczności, które istniały przed upływem terminu 5 lat.

Obowiązek alimentacyjny rozszerzony nie wygasa wskutek upływu czasu.

[1] Wytyczne alimentacyjne z 1987 r.